بسم الله الرحمن الرحیم
قناعت
از امام حسین (ع) نقل شده است که حضرت فرموده‌اند: «القُنوعُ راحَهُ الأَبدانِ»؛ قناعت، [مایه] آسودگى بدن‌هاست. قناعت ازجمله صفات و افعال اخلاقی مورد تأکید و پراهمیت در دین مبین اسلام توصیف شده است. قناعت را به چند صورت می‌توان معنی کرد. مهم‌ترین معانی آن عبارت است از:
– اکتفا کردن به کم از آن چیزی که موردنیاز انسان است.
– راضی شدن به آن میزانی که نصیب انسان می‌شود.
– اندازه نگه‌داشتن در هر چیزی (مقابل اسراف)
قناعت یکی از خلقیاتی است که بیشتر به خود فرد مربوط است و به همین دلیل جزء دسته‌بندی اخلاق فردی است. درجایی که فرد از امکانات موجود زندگی‌اش به‌خوبی استفاده می‌کند و از زیاده‌روی در هزینه‌ها و مصارف خودداری کرده و به نعمت‌های الهی –هرچند اندک باشند- راضی باشد او را قانع می‌خوانیم. برخی به‌اشتباه قناعت را هم‌معنی با بخل می‌گیرند که در اسلام مذموم است و درگذشته راجع به بخشش و احسان احادیثی نقل شد که همگی حاکی از این بود که بخل مذموم است و در مقابل آن بذل و بخشش و سخاوت مورد ستایش. لازم به ذکر است که بخل یکی از صفات رذیله‌ای است که در دسته اخلاق اجتماعی قرار دارد؛ چراکه در نسبت با دیگران است. اما قناعت یک صفت فضیله درونی و فردی برای هرکسی است و بستگی به افراد دیگر ندارد.
اما چرا امام (ع) فرمودند که قناعت آسودگی بدن است؟ و آیا آثار و فواید دیگری هم دارد یا فقط همین یک فایده است؟ بی‌شک معصومین (ع) بسته به موقعیت طرف مقابلشان به بیان مطالب می‌پرداختند لذا در هر موقعیتی فایده‌ای از صفات اخلاقی پسندیده مثل همین قناعت بیان شده است. قناعت آسودگی بدن و بلکه ذهن است، چرا که فرد قانع اولا خود را در تکلف تجملات و بزک‌های ظاهری دنیا قرار نمی‌دهد پس دغدغه آن را ندارد و بیش از حد خود را به زحمت نمی‌اندازد. چرا که بیشترین دغدغه امروز ما نه رفع نیازهای ضروری و حیاتی، بلکه رفع نیازهای غیرضروری و غیرحیاتی‌مان است و صبح و شب در فکر رفع این نیازهای کاذب هستیم. مثلا جسمی را که با پیراهن ۵۰ هزار تومانی می‌شود از سرما و گرما حفظ کرد و در ضمن شأن اجتماعی خود را حفظ نمود، با پیراهن ۵۰۰ هزار تومانی می‌پوشانیم. اگر این را به سایر بخش‌های زندگی‌مان تعمیم دهیم می‌بینیم که باید درآمدمان را ده برابر کنیم تا بتوانیم زندگی ده برابری داشته باشیم. و این امر تکلف و زحمت مضاعف بر بدن است.
برای روشن شدن مطلب بهتر است چند روایت دیگر از معصومین (ع) را در فضیلت قناعت بیان کنیم. نقل است از امام صادق (ع) که فرمودند: «مَنْ رَضِیَ مِنَ اَللَّهِ بِالْیَسِیرِ مِنَ اَلْمَعَاشِ رَضِیَ اَللَّهُ مِنْهُ بِالْیَسِیرِ مِنَ اَلْعَمَلِ»؛ هر که به معاش اندک خدا راضی گردد خدا هم به عمل اندک او راضی شود. (اصول کافی / ج۳ / ص۲۰۷)
از امام علی (ع) نیز روایت شده است که فرمودند: «طُوبَى لِمَنْ ذَکَرَ اَلْمَعَادَ وَ عَمِلَ لِلْحِسَابِ وَ قَنِعَ بِالْکَفَافِ وَ رَضِیَ عَنِ اَللَّهِ»؛ خوشا به حال کسی که به یاد معاد و بازگشت باشد برای روز حساب کار کند و در زندگی به‌اندازه کفایت قناعت کند و از خدا راضی باشد. (نهج‌البلاغه / حکمت ۴۱)
با توجه به این احادیث برخی از ویژگی‌های قناعت روشن می‌شود. اینکه چه شیوه‌ای در زندگی به کار بریم تا قناعت پیشه باشیم نیاز به بحث جداگانه‌ای دارد که ان شا ا… در آینده به آن اشاره می‌کنیم.
زیارت ناحیه مقدسه
ازجمله زیاراتی که نسبت به امام حسین (ع) از سوی معصومین (ع) صادر گردیده است، زیارت ناحیه مقدسه است. این زیارت به‌صورت توقیعی از سوی امام زمان (عج) به یکی از نواب خاص آن حضرت صادر شده است و در آن امام مهدی (عج) جد خود امام حسین (ع) را زیارت کرده‌اند. در این زیارت که در کتب معتبر شیعی نقل‌شده است، امام زمان (عج) با سلام به پیامبران آغاز می‌کنند و سپس شرحی از اوصاف و سیره امام حسین (ع)، زمینه‌های قیام اباعبدا… (ع)، توصیف واقعه عاشورا و عزاداری برای آن حضرت آمده است. این زیارت به دلیل آنکه از زبان امام معصوم (ع) انگیزه‌های قیام امام حسین (ع) و آنچه در صحرای کربلا بر خاندان عصمت گذشته است را بیان می‌کند، می‌تواند پاسخگوی شبهات بسیاری که از سوی مخالفان اهل‌بیت و عزاداری ایجاد شده است، باشد.
أَلسَّلامُ عَلى غَریبِ الْغُرَبآءِ، أَلسَّلامُ عَلى شَهیدِ الشُّهَدآءِ، أَلسَّلامُ عَلى قَتیلِ الاْدْعِیآءِ، أَلسَّلامُ عَلى ساکِنِ کَرْبَلآءَ، أَلسَّلامُ عَلى مَنْ بَکَتْهُ مَلائِکَهُ السَّمآءِ …
سلام بر غریبِ غریبان، سلام بر شهیدِ شهیدان، سلام بر مقتولِ دشمنان، سلام بر ساکنِ کربلا، سلام بر آن‌کسی که فرشتگانِ آسمان بر او گریستند …
أَلسَّلامُ عَلَى الشَّیْبِ الْخَضیبِ، أَلسَّلامُ عَلَى الْخَدِّ التَّریبِ، أَلسَّلامُ عَلَى الْبَدَنِ السَّلیبِ، أَلسَّلامُ عَلَى الثَّغْرِ الْمَقْرُوعِ بِالْقَضیبِ، أَلسَّلامُ عَلَى الرَّأْسِ الْمَرْفُوعِ، أَلسَّلامُ عَلَى الاْجْسامِ الْعارِیَهِ فِى الْفَلَواتِ، تَنْهَشُهَا الذِّئابُ الْعادِیاتُ، وَ تَخْتَلِفُ إِلَیْهَا السِّباعُ الضّـارِیاتُ …
سلام بر آن مَحاسنِ به خون خضاب شده، سلام بر آن گونه خاک‌آلوده، سلام بر آن بدنِ برهنه، سلام بر آن دندانِ چوب خورده، سلام بر آن سرِ بالاى نیزه رفته، سلام بر آن بدن‌های برهنه و عریانى که در بیابان‌ها(ىِ کربلا) گرگ‌های تجاوزگر به آن دندان می‌آلودند، و درندگان خون‌خوار بر گِردِ آن می‌گشتند …
کُنْتَ لِلرَّسُولِ صَلَّى ا… عَلَیْهِ وَ الِهِ وَلَداً، وَ لِلْقُرْءانِ سَنَداً مُنْقِذاً … طَویلَ الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ، زاهِداً فِى الدُّنْیا زُهْدَ الرّاحِلِ عَنْها، ناظِراً إِلَیْها بِعَیْنِ الْمُسْتَوْحِشینَ مِنْها … حَتّـى إِذَا الْجَوْرُ مَدَّ باعَهُ، وَ أَسْفَرَ الظُّلْمُ قِناعَهُ، وَ دَعَا الْغَىُّ أَتْباعَهُ، وَ أَنْتَ فی حَرَمِ جَدِّک َ قاطِنٌ، وَ لِلظّـالِمینَ مُبایِنٌ …
تو براى پیامبر (ص) فرزند، و براى قرآن پشتوانه نجات‌دهنده … داراى رکوع و سجود طولانى بودى، تو مانند کسی که از دنیا رخت بر خواهد بست از آن روگردان بودى، و مانند کسانی که از دنیا در وحشت و هراس بسر می‌برند به آن نگاه می‌کردی … تا آنکه جور و ستم دستِ تعدّى دراز نمود، و ظلم و سرکشى نقاب از چهره برکشید، و ضـلالت و گمـراهى پیروان خویش را فراخواند، باآنکه تو در حَرَمِ جدّت متوطّن بودى، و از ستمکاران فاصله گرفته بودى …
خاتمه
امروز هشتم محرم است. علی اکبر (ع) فرزند امام حسین (ع) است و ظلم آل یزید را که بر پدر بزرگوارش می‌بیند در رفتن به میدان شتاب می‌کند.
سنی کیم سالوب بو حاله بیله بیر شقاوت اولماز / علی بیر بدنده هرگز بو قدر جراحت اولماز
اوغول ایتدی اهل کینه منی حسرت وصالون / نه روادی قانه باتسون بیله زلف و خطّ و خالون
قالوب ایسّی قوملار اوسته قدی سرو نونهالون / گوزون آچ ایله تکلّم بیله خواب راحت اولماز
این نوشته در صفحه ۷ شماره ۲۲۹۹ روزنامه سرخاب مورخه ۳۰ مهرماه ۹۴ به چاپ رسیده است.
